Empatia w relacjach to kluczowa umiejętność, pozwala nam lepiej funkcjonować w społeczeństwie. Dzięki niej potrafimy wczuć się w sytuację drugiej osoby, zrozumieć jej motywy i potrzeby. Jest to fundament, który tworzy przestrzeń wsparcia i zrozumienia. Dbanie o empatię w komunikacji może znacząco wpłynąć na budowanie komfortu i zaufania w relacjach.

Dzisiejszy świat jest pełny intensywnych bodźców i rosnącego tempa życia, coraz częściej stajemy przed nowymi wyzwaniami. W takich okolicznościach empatia staje się umiejętnością, na którą warto zwrócić szczególną uwagę.

W tym wpisie kompleksowo przyjrzymy się temu zagadnieniu. Skupimy się na roli empatii w relacjach, bo wpływa realnie na jakość naszego życia.

Co to jest empatia?

Empatia to zdolność do współodczuwania z inną osobą jej emocji oraz rozumienia jej stanów psychicznych. Dzięki niej jesteśmy w stanie lepiej zrozumieć zachowania innych, ale i skuteczniej na nie reagować. Sprzyja to jakości więzi, jakie nawiązujemy. Jest to umiejętność częściowo wrodzona, a badania wskazują na jej obecność nawet u szczurów! Jednak istnieją praktyki i ćwiczenia, które pozwalają ją w sobie pielęgnować, co poruszę w dalszej części wpisu. Dlaczego to takie ważne? Cenne okazują się badania przeprowadzone w szpitalu uniwersyteckim w Würzburgu, o których więcej możesz przeczytać tutaj. Według przedstawionych tam wniosków, o ile rodzimy się do pewnego stopnia empatyczni, tak ta umiejętność ma tendencję do zanikania lub rozwoju, w zależności od środowiska w jakim żyjemy. Tak więc osoby otoczone ludźmi mało empatycznymi, będą z czasem same wykazywać się coraz mniejszą empatią. Równocześnie osoby żyjące w środowisku wysokoempatycznym będą miały tendencję do rozwijania tej umiejętności.

Empatia a współczucie

Mimo, że są to dwa pojęcia związane z emocjami i relacjami, to różnią się między sobą i nie należy stawiać znaku równości między nimi.

Warto mieć na uwadze, że empatia to z definicji reakcja neutralna. Oznacza umiejętność wczucia się w sytuację. Może więc zdarzyć się tak, że rozumiemy emocje drugiej osoby, ale nie współczujemy jej. Możemy też nie wykazywać się chęcią pomocy, mimo, że wiemy, jakie potrzeby ma druga strona. Współczucie natomiast to reakcja emocjonalna, wywołana np. cierpieniem innej osoby. Łączy się z chęcią pomocy, działaniem i troską. Podsumowując empatia to nasza perspektywa poznawcza, współczucie natomiast, jest reakcją, często w konsekwencji empatii.

Typy empatii

Wyróżniamy trzy typy empatii – w zależności od tego, na jakim poziomie ją przeżywamy.

• Empatia emocjonalna – to zdolność zrozumienia emocji innych osób „odczuwania” ich. Buduje poczucie bliskości i zrozumienia.
• Empatia poznawcza (kognitywna) – oznacza umiejętność wczucia się w czyjąś sytuację. Analizujemy wtedy perspektywę drugiej osoby, więc potrafimy wyobrazić sobie, co byśmy czuli w danym kontekście. Jest kluczowa w rozwiązywaniu konfliktów, bo pozwala nam wyjść z naszego postrzegania
• Empatia współczująca (afektywna) – dzięki pojawiającemu się tu współczuciu, ten rodzaj empatii wyróżnia się już bezpośrednią chęcią pomocy. Wynika z empatii emocjonalnej i poznawczej, a jej rozwój jest kluczowy dla osiągnięcia pełni dojrzałości emocjonalnej.

Biologiczne podstawy empatii

Badania na naczelnych wykazały istnienie neuronów lustrzanych. Są to komórki obecne głównie w korze przedruchowej i obszarze ciemieniowym, a ich wyjątkowość pomaga zrozumieć mechanizm empatii. Działają one, jak sama nazwa wskazuje na zasadzie lustra. Polega to w praktyce na tym, że udziela nam się nastrój z otoczenia. Posunięte jest to do tego stopnia, że przebywając w towarzystwie osoby odczuwającej smutek, sami go odczuwamy, a widząc kogoś płaczącego – sami możemy uronić łzę! Oczywiście to „kopiowanie” może działać w dwie strony i dobry nastrój czy śmiech są równie zaraźliwe!

Od wewnątrz natomiast, obserwując zjawisko jak cudza rozpacz, ból, ale i śmiech czy nawet jedzenie cytrusów, uruchomiane są te same neurony, jakbyśmy sami tego doświadczali. Mamy dzięki temu sensowne wyjaśnienie zjawiska „wczuwania się” w czyjś stan – z biologicznego punktu widzenia możliwe jest odczucie sytuacji drugiej osoby na podstawie samej obserwacji.

Nauce znane są również przypadki zaburzenia odczuwania empatii, nazywane osobowością psychopatyczną. W popkulturze upowszechnił się obraz psychopatów, wynosząc ich wyrachowanie niemal do mistycznego wymiaru. W rzeczywistości są to ludzie niezdolni do odczuwania empatii, na poziomie działania mózgu. Badania wykazały, że psychopaci wyobrażając sobie swój własny ból uruchamiają typową dla tego wyobrażenia reakcję neuronalną. Jednak w przypadku wyobrażenia sobie bólu, który odczuwa inna osoba – aktywność neuronalna nie wystąpiła na znaczącym poziomie. Co więcej, osoby z daleko posuniętym zaburzeniem tego typu wykazywały niekiedy podczas tego wyobrażenia aktywność w brzusznym polu nakrywki, które odpowiada za odczuwanie przyjemności.

Dlaczego empatia w relacjach jest kluczowa?

Głównym zagadnieniem, które chciałabym dziś poruszyć to znaczenie empatii w relacjach. Jaki ma wpływ na więzi, czy to partnerskie czy rodzinne? Jak się okazuje umiejętność